Maddenin en küçük yapı birimi atomdur.Atomların birleşmesiyle moleküller oluşur.Maddeyi oluşturan atom ya da moleküller hareket halindedir.Katı maddeleri oluşturan tanecikler bulundukları yerde titreşim hareketi yapar.Sıvı ve gazları oluşturan tanecikler ise öteleme hareketi yapar. Isı birimi kaloridir. 

 


Isının Maddeye Etkileri 

Isı maddenin; 

Sıcaklığının değişmesine, 
Genleşmesine, 
Hal değişimine neden olabilir. 

Isı Alışverişi 

Sıcaklıkları farklı maddeler birbirine dokununca sıcaklığı yüksek maddeden, sıcaklığı düşük olan maddeye doğru ısı akışı olur. 
Isı akışı her zaman sıcak maddeden soğuk maddeye doğrudur. 

 


Isının Yayılması 

Isı üç şekilde yayılır. 

İletim yoluyla, 
Madde akımıyla (konveksiyon), 
Işıma ile (radyasyon). 



İletim 

Katı maddeleri oluşturan atom veya moleküllerin bulundukları yerde titreşim hareketi yaptıklarını biliyoruz.Isıtılan katı maddenin atomları daha hızlı hareket etmeye başlar ve yanındaki atomlarla çarpışır.Çarpışan tanecikler enerjilerini birbirine aktarır.Isının bu şekilde madde boyunca yayılmasına ısının iletimi denir.Katı maddelerde ısı iletim yoluyla yayılır. 



Isı sıvalarda ve gazlarda madde akımı yoluyla iletilir.İçinde su bulunan bir kap alttan ısıtıldığında sıvıda bulunan ve ısınan moleküller yükselir.Bu moleküllerin yerini soğuk tanecikler alır.Böylece ısı,maddenin yer değiştirmesiyle iletilir. 



Işıma 

Sıcak cisimlerin yaydığı görünür veya görünmez ışınlar cisimlerin üzerine düştüğünde enerjileri bu cisimlere aktarılır.Buna ışının ışıma yoluyla yayılması denir. 

 


Isının Yansıması ve Soğrulması 

Elektrik sobalarındaki direnç tellerinin arkasında parlak yüzeyli bir levha vardır.Bu levha tellerden çıkan görünen ve görünmeyen ışınları yansıtarak odanın içine yöneltir.Böylece odanın içi daha iyi ısınır. 

NOT:Maddelerin üzerine düşen ışınların tutulup ısıya dönüştürülmesi olayına soğurulma denir.Koyu renkli ve pürüzlü yüzeyler ışığı soğurduğu için çabuk ısınır.Yansıtıcı maddelerde soğurma çok az olduğu için fazla ısınmaz.Bu nedenle yazın açık ve parlak renkli giysiler,kışın da koyu renkli giysiler giyeriz. 


Binalarda Isı Yalıtımı 

Bina yapımında düz tuğlalar yerine delikli tuğlalar kullanılmalıdır.Tuğlalar arasında plastik gibi yalıtım malzemeleri kullanılmalıdır. 
Pencereler çift camlı olmalıdır. 
Çatı ile tavan arası cam yünü gibi yalıtım malzemeleri ile döşenmelidir. 

Isı Yalıtımı 

Soğuk havalarda ev,okul ve işyerlerini ısıtmak için çeşitli yakıtlar yakarız.Yakıtları yakarken elde ettiğimiz ısının kaybını önlemek için ısıyı iyi iletmeyen maddelerden yararlanırız.Bu amaçla kullanılan ve ısıyı az ileten bu maddelere yalıtım malzemeleri denir. 

 

Sıcaklık 

Bir maddede molekül başına düşen ortalama hareket enerjisi ile orantılı büyüklüğe, sıcaklık denir. 
Sıcaklık termometre ile ölçülür. 
Bir cismin sıcaklığının değişmesi demek çevresinden ısı alması veya vermesi demektir. 



Genleşme-Büzülme 

Genleşme 
Isınan madde taneciklerinin hareket hızları artar.Tanecikler birbirini daha çok iterek aralarındaki boşluğun artmasına neden olur.Isı etkisiyle maddenin boyutlarındaki büyümeye genleşme denir. 

 

Büzülme 

Isı alan maddelerin boyutlarının büyümesine karşın ısı veren maddelerin de boyutlarında küçülme görülür.Maddelerin ısı vererek boyutlarının küçülmesine de büzülme denir. 

Genleşme ve Büzülme Hangi Alanlarda İşimize Yarar? 

Maddelerin ısı etkisiyle genleşmesi, soğuyunca da büzülmesi birçok alanda işimize yarar. 

Gözlük camları çerçeve içine yerleştirilirken önce çerçeve ısıtılarak genleşmesi sağlanır.Sonra genleşen çerçeve içine cam takılır.çerçeve soğuyunca da camı sıkıca kavrar. 
Termometrelerin yapımında maddenin ısı etkisiyle genleşmesinden yararlanılır. 
Kapağı açılmayacak şekilde sıkışmış şişeler kısa bir süre sıcak suda bekletilir.Şişeden daha çok genleşen metal kapak kolayca açılır. 

Genleşme Nedeniyle Ortaya Çıkan Kötü Durumlar 

Bağlantı yerinde yeteri kadar boşluk bırakılmamış tren rayları yazın genleşince bozulur. 
Gerginliği iyi ayarlanmamış elektrik telleri kışın gerginlikten dolayı kopar. 
Metal gözlük çerçeveleri sıcak yaz günlerinde genleşir ve camları düşebilir. 


 

Hal Değiştirme 

 

Isı alışverişi sonucunda maddenin,bir halden diğerine geçmesi olayına hal değiştirme denir. 
Erime:Katı bir maddenin ısı alarak sıvı hale geçmesi olayına denir.Her maddenin bir erime sıcaklığı vardır.Bu nedenle erime olayı erime sıcaklığında gerçekleşir.Erime sırasında sıcaklık değişimi olmaz. 

Donma:Sıvı maddenin ısı vererek katı hale geçmesi olayına denir.Donma olayı erimenin tersidir.Dışarıya ısı veren sıvı madde donma sıcaklığına geldiğinde katılaşır.Bir maddenin donma sıcaklığı ile erime sıcaklığı eşittir. 

Buharlaşma:Katı veya sıvı maddelerin ısı alarak gaz haline geçmesi olayına denir.Buharlaşma her sıcaklıkta olabilir.Buharlaşmanın en yoğun olduğu sıcaklığa da kaynama noktası denir.Her maddenin bir kaynama noktası vardır.Kaynama sırasında ısı alan maddenin sıcaklığı artmaz.